Kazimierz Sochaniewicz

---

Życie i działalność

Kazimierz Sochaniewicz urodził się w rodzinie, w której medycyna weterynaryjna odgrywała znaczącą rolę. Jego ojciec, Teofil Marian Sochaniewicz, był lekarzem weterynarii, a matka, Maria Józefa z d. Gulin. Kształcenie rozpoczął od ukończenia czteroklasowej szkoły ludowej, a następnie uczęszczał do III Gimnazjum Klasycznego im. Franciszka Józefa we Lwowie, gdzie w 1910 roku uzyskał świadectwo dojrzałości. Kontynuował swoją edukację na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Lwowskiego, kończąc studia z tytułem doktora filozofii w 1918 roku.

W czasie studiów był pod skrzydłami znanych nauczycieli, takich jak Stanisław Zakrzewski oraz Ludwik Finkel. W latach 1910–1912 odbył praktykę archiwalną w archiwum książąt Sapiehów przy Ossolineum, gdzie zbierał cenne doświadczenia, a także pracował w bibliotece Wydziału Krajowego we Lwowie.

Trafiając do armii austro-węgierskiej w czasie I wojny światowej, pełnił służbę wojskową, a w latach 1917–1918 stacjonował w Generalnym Gubernatorstwie Lubelskim. W wolnych chwilach prowadził badania naukowe na terenie Zamojszczyzny.

Po wojnie i odzyskaniu niepodległości przez Polskę, Sochaniewicz podjął pracę w latach 1919–1921 w Wydziale Archiwów Państwowych w Warszawie, w Polskim Archiwum Wojennym oraz w Archiwum Skarbowym. W 1921 roku wrócił do Lwowa, gdzie podjął pracę jako profesor historii i geografii w Prywatnym Gimnazjum Realnym im. Henryka Jordana.

W roku 1924 aktywnie uczestniczył w działaniach Polskiej Państwowej Komisji Rewindykacyjnej w Moskwie, która miała na celu wyszukiwanie i zwrot archiwów oraz zbiorów kultury, które zostały wywiezione z Polski w czasach zaborów. Szczęśliwie, po trudnych negocjacjach, należało uporządkować sytuację prawną, zgodnie z warunkami traktatu pokojowego między Polską a Rosją oraz Ukrainą sowiecką. Niestety, władze sowieckie starały się zminimalizować zwrot zagrabionego majątku, co prowadziło do różnych utrudnień, w tym aresztowań członków komisji rewindykacyjnej, w tym Sochaniewicza, który długo przebywał w moskiewskim więzieniu Butyrki.

Po uwolnieniu w 1925 roku, Sochaniewicz powrócił do Lwowa, gdzie do 1929 roku pracował w VI Państwowym Gimnazjum im. Stanisława Staszica. Wiosną 1929 roku wziął udział w konkursie na kierownika Archiwum Miejskiego w Toruniu, który wygrał. Otrzymał urlop od kuratora Okręgu Szkolnego Lwowskiego, Mariana Pytlakowskiego, a w październiku 1929 roku objął to stanowisko, jednocześnie ucząc historii w I Gimnazjum Męskim im. Mikołaja Kopernika w Toruniu.

Wielką stratą dla środowiska naukowego był jego zgon, który nastąpił 28 grudnia 1930 roku we Lwowie. Został pochowany na Cmentarzu Łyczakowskim i odznaczony Krzyżem Obrony Lwowa. Jego życie prywatne związane było z Zofią Heleną ze Szczurkiewiczów, z którą wziął ślub w 1926 roku. Mieli razem syna, Lesława Teofila Juliana.

Zainteresowania naukowe, funkcje społeczne

Kazimierz Sochaniewicz prowadził szerokie badania naukowe w obszarze wielu dyscyplin. Jego prace koncentrowały się na:

• etnografii,
• dziejach ziem południowo-wschodnich Rzeczypospolitej,
• historii Zamościa,
• dydaktyce nauczania historii,
• metrologii, czyli dziejach miar i wag w Polsce,
• heraldyce i genealogii,
• archiwistyce oraz historię prawa polskiego.

Łącznie autor ponad 120 publikacji naukowych, które zostały umieszczone w różnych wydaniach, w tym w czasopismach, rocznikach oraz księgach pamiątkowych.

8 marca 1925 roku został wybrany na sekretarza Polskiego Towarzystwa Heraldycznego w Lwowie. Był także aktywnym członkiem kilku organizacji, w tym Polskiego Towarzystwa Historycznego i Towarzystwa dla Popierania Nauki Polskiej we Lwowie. Wchodził w skład Towarzystwa Przyjaciół Zamościa, Towarzystwa Bibliofilów im. Joachima Lelewela w Toruniu oraz Tymczasowego Komitetu, który miał na celu stworzenie Muzeum Pomorskiego w Toruniu.

Sochaniewicz był również członkiem zarządu Towarzystwa Naukowego w Toruniu oraz pełnił funkcję prezesa Związku Zawodowego Nauczycieli Szkół Średnich we Lwowie. Dodatkowo współpracował z Komisją Historyczną Polskiej Akademii Umiejętności w Krakowie.

Prace

Oto szczegółowy wykaz prac Kazimierza Sochaniewicza, jednego z najbardziej cenionych badaczy historii w Polsce. Jego publikacje obejmują różnorodne tematy, od historii lokalnej po heraldykę, a poniżej znajduje się ich lista:

• Artykuły:
• Autokefalja Kościoła Wschodniego w Polsce // Drogi Polskie. – 1922, nr 1, s. 9-33,
• Baszta prochowa we Lwowie // Ziemia Lubelska. – 1922, nr 253 (16.09), s. 5, nr 261 (24.09), s. 5, Toż: Gazeta Lwowska. – 1922, nr 192,
• Beitrage zur Kentnis von Dante im Mittelaterlichen Polen // Eos. – 1932-1933, t. 34, s. 193-194,
• Bolesław Podczaszyński i jego zbiory // Kronika Powszechna. -1913, nr 18, s. 300-302,
• Cech rzeźnicko-piekarski w Janowie Lubelskim w XVIII w. // Pamiętnik Lubelski 1927-1930, t. 1, s. 170-183,
• Cele i zadania komisji nauczania historii oddziału lwowskiego Zw. Zaw. Nauczycieli szkół średnich // Wiadomości Nauczycielskie 1926, t. 1, s. 3-5,
• [Dwudziestolecie] 20-lecie Towarzystwa heraldycznego we Lwowie // Zapiski Numizmatyczne 1925, nr 3, s. 80,
• Dzieje Zamościa w dobie przed lokacją na prawie niemieckim (1450-1580) // Rozprawy Historyczne Towarzystwa Naukowego Warszawskiego. – 1922, t. 1, z. 4, s. 11-22, Toż: Sprawozdanie TN Warszawa Wydział II. – 1925 (druk) 1927 s. 28-29,
• Dziesięciolecie Muzeum Szkolnego [we Lwowie] // Kronika Powszechna. – 1913, nr 46, s. 767-768,
• Echa dziejów polskich w klasztorze św. Katarzyny na górze Synajskiej // Kwartalnik Historyczny – organ Towarzystwa Historycznego. – 1931, t. 45, nr 1, s. 76-78,
• Geneza herbu miasta Zamościa // Przewodnik Naukowy i Literacki 1920, nr 7, s. 624-638, Toż: Kronika Powiatu Zamojskiego. – 1918, nr 12, s. 83-84; Narodziny Zamościa w pracach Kazimierza Sochaniewicza / oprac., wstępem i bibliogr. opatrzył Kazimierz Kowalczyk; Archiwum Państwowe w Zamościu. -Zamość: Archiwum Państwowe, 2007, – S. 71-81,
• Gimnazjum w Brzuchowicach (pod Lwowem) // Przegląd Pedagogiczny – 1922, nr 28, s. 4-7, Toż: Ziemia Lubelska, nr 216, s. 3,
• Godło miasta Zamościa, przyczynek do kultu św. Tomasza w Polsce i genezy godeł miejskich w ogóle // Sprawozdania Towarzystwa Naukowego we Lwowie – 1926, t. 6, z.s. 63-63,
• Itinerarjum Króla Polski Aleksandra (29 listopada 1501 – 19 sierpnia 1505) // Sprawozdania z Czynności i Posiedzeń Polskiej Akademii Umiejętności. – 1922, nr 5, s. 5,
• Jeszcze w sprawie kultu św. Tomasza Ap. w Zamościu // Kronika Powiatu Zamojskiego. – 1918, nr 13, s. 4-5,
• Józef Piłsudski jaki historyk. Próba charakterystyki // Gazeta Lwowska. – 1928, nr 139¬142,
• Karnawał w Zamościu 1588 // Teka Zamojska. – 1919, nr 1, s. 13,
• Katalog Generalny średniowiecznych rękopisów greckich i łacińskich polskiego pochodzenia [sprawozdanie] // Kwartalnik Klasyczny. – 1929, t. 63, s. 443-444, Toż: Eos [Supplem.]. – 1930, s. 90-101,
• …
• Wstęp historyczny // W: Monografia statystyczno-gospodarcza województwa lubelskiego / red. Ignacy Czuma – 1932, t. 1, s. 3-28,
• Wydawnictwo Pomników dziejowych m. Torunia // Wiadomości Historyczne: dodatek do Kwartalnika Historycznego. – 1930, t. 44, nr 3, s. 293-294,
• Wzrost biskupstwa chełmskiego do połowy XVI w. // Wschód Polski. – 1921, s. 135-142,
• Z dziejów elementarnego nauczania geografii w byłym zaborze austriackim // Przegląd Wydawnictw Książnicy Atlas. – 1925, nr 8, s. 165-169 Rec.: Skoczek, J.: Prace o nauczaniu geografii w Polsce // Minerwa Polska. – 1927, nr 3, s. 295-297,
• Z dziejów rybitwów polskich [Z powodu wystawy rybackiej we Lwowie] // Kronika Powszechna. – 1912, nr 42, s. 270-271,
• Z pożółkniętych papierów (Losy imćpana Albrychta Sawickiego) // Kronika Powszechna. – 1913, nr 41, s. 676-677,
• Z żałobnej karty. Ś. P Adolf Strzelecki. Bibliografia // Lud. – 912, t. 18, s. 236-239 (Kronika Etnograficzna),
• …
• Zamojsciana: (Notatki o rękopisach do dziejów Zamościa). Materiał archiwalny do dziejów monet bitych w czasie oblężenia Zamościa w roku 1813 // Teka Zamojska. – 1921, nr 7 s. 110-112.

Prace Sochaniewicza są nie tylko cennym źródłem wiedzy dla historyków, ale także dla każdego, kto interesuje się historią Polski i jej lokalnych tradycji. Jego wkład w rozwój badań nad historią Zamościa i okolicznych regionów jest nieoceniony.

Bibliografia, literatura

W niniejszym opracowaniu przedstawiamy wybór źródeł dotyczących Kazimierza Sochaniewicza, które mogą być pomocne dla dalszych badań nad jego osobą. Oto kilka istotnych pozycji:

• „Sochaniewicz Kazimierz Roman” [w]: Polski Słownik Biograficzny, t. 39, s. 623-625, Warszawa-Kraków 2000,
• „Sochaniewicz Kazimierz Roman” [w]: Kazimierz Przybyszewski, Toruński Słownik Biograficzny, t. 2, Wyd. ToMiTo i UMK, Toruń 2000.

---

Oceń: Kazimierz Sochaniewicz

---