Adam Bolesław Marian Rola-Gadomski, znany szerzej jako Adam Gadomski, to postać znacząca w polskim świecie nauki. Urodził się 26 lipca 1894 roku w Wieliczce, gdzie spędził część swojego młodzieńczego życia, mając wpływ na swoje przyszłe zainteresowania naukowe. Swoje dni zakończył tragicznie 27 maja 1942 roku w Oświęcimiu.
Był osobą o wszechstronnych zainteresowaniach – geograf, geolog, popularyzator nauki, podróżnik oraz taternik. Jego praca i pasja do eksploracji sprawiły, że stał się ważnym reprezentantem polskiej nauki i zdobył uznanie w swojej dziedzinie.
Życiorys
Adam Gadomski był istotną postacią w dziedzinie geografii, synem Kazimierza oraz Marii z Wieniawa-Długoszowskich. Po ukończeniu studiów, w 1913 roku, uzyskał maturę wc. k. Gimnazjum III w Krakowie. Już jako młody człowiek angażował się w działalność na rzecz niepodległości, stając się członkiem Drużyn Strzeleckich. W 1914 roku dołączył do 3. pułku piechoty Legionów, a po zakończeniu służby wojskowej w 1919 roku, odszedł z armii jako porucznik rezerwy.
Studia rozpoczął na wydziale filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie, gdzie już od 1919 roku pełnił funkcję asystenta. Jego działaność dydaktyczna początkowo miała miejsce w katedrze geologii, a następnie w renomowanym Instytucie Geograficznym, gdzie blisko współpracował z profesorem L. Sawickim. Gadomski zajmował się specjalizacją w dziedzinach takich jak geomorfologia i glacjologia, skoncentrowując swoje badania głównie na Tatrach, gdzie badał również tamtejsze jaskinie, stawy oraz wieczne śniegi.
W 1923 roku uzyskał tytuł doktora, obroniwszy rozprawę dotyczącą zlodowacenia doliny Białki. W tym samym roku rozpoczął pracę jako nauczyciel w VIII Gimnazjum w Krakowie, a w 1929 roku przeniósł się do stolicy, gdzie później prowadził własną pracownię geograficzną w Ministerstwie Wyznań Religijnych i Oświaty Publicznej. Równocześnie nauczał w warszawskich gimnazjach, zyskując uznanie w kraju.
Adam Gadomski był również towarzyszem międzynarodowych kongresów geograficznych, w tym w Kairze w 1924 roku oraz Warszawie w 1934 roku. Uczestniczył w licznych Zjazdach Geografów i Etnografów Słowiańskich, stając się prominentnym popularyzatorem wiedzy o Tatrach i krajach regionu. Publikował liczne artykuły w prestiżowych czasopismach, takich jak „Orli Lot”, „Przyrodnik”, czy „Gazeta Zakopiańska”, w latach 1923-1939.
W swoim bogatym dorobku Gadomski odbył wiele podróży po Europie Południowej, w tym do Austrii, Włoch i Grecji oraz do Azji Mniejszej. Jego wyjazd na kongres do Kairu wiązał się również z eksploracją Egiptu i Sudanu, gdzie zbierał doświadczenia, które później opublikował w takich pracach jak „Z morfologii Pustyni Libijskiej” oraz „Typy pustynne Sahary”.
W trakcie II wojny światowej Adam Gadomski mieszkał w Krakowie, aktywnie uczestnicząc w tajnym nauczaniu i ruchu oporu przeciwko okupacji niemieckiej. Został aresztowany przez Gestapo w – kwietniu 1942 roku i zmarł 27 maja tego samego roku w obozie Auschwitz-Birkenau, będąc tragicznie ofiarą tamtych czasów.
Za swoje zasługi został uhonorowany Medalem Niepodległości 22 grudnia 1931 roku oraz Krzyżem Legionowym.
Ważniejsze prace A. Gadomskiego
Adam Gadomski ma na swoim koncie wiele znaczących prac naukowych dotyczących geomorfologii oraz zjawisk lodowcowych, które miały miejsce na obszarze Tatr. Oto kluczowe osiągnięcia tego znakomitego geografa:
- Zjawiska lodowcowe północnych stoków Wysokich Tatr, w: „Sbornik I Sjezdu Slovanských Geografov a Etnografov”, Praha, 1924 (1926),
- Morfologia glacjalna północnych stoków Wysokich Tatr, Cieszyn 1926,
- Na lodowcu tatrzańskim, w: „Wierchy”, 1926,
- Anomalie wyglądu dolin tatrzańskich w związku z przyczynami strukturalnymi, w: „Pamiętnik II Zjazdu Słowiańskich Geografów i Etnografów”, 1927 r., t. I (1929),
- Lodowiec w Tatrach, w: Pamiętnik II Zjazdu Słow. Geogr. i Etn., 1927 r., t. I (1929),
- Morfologia glacjalna Bielskich Tatr, w: Pamiętnik II Zjazdu Słow. Geogr. i Etn., 1927 r., t. I (1929),
- Nienormalność odwodnienia północnych stoków Czerwonych Wierchów, w: Pamiętnik II Zjazdu Słow. Geogr. i Etn., 1927 r., t. I (1929),
- Polodowcowe zmiany hydrografji tatrzańskiej, w: Pamiętnik II Zjazdu Słow. Geogr. i Etn., 1927 r., t. I (1929),
- Jura Krakowska, w: Wiadomości Służby Geograficznej, 1929. z. 12,
- Rohackie Stawy, w: „Wierchy”, 1929,
- Tatrzańskie kaptaże dopływów Dunajca, w: Przegląd Geograficzny IX, 1929,
- Z fizjografii dorzecza Popradu, w: Wiadomości Służby Geograficznej, 1934, z. 1,
- O zlodowaceniu doliny Bystrej pod Kuźnicami, w: Przegląd Geograficzny XV, 1935,
- Carte de la morphologie glaciaire du versant N. de la Tatra, w: „C. R. du Congrès Géogr. International à Varsovie”, 1934, II (1936),
- Die Eiszeit in der Tatra („Verh. der III Int. Quartär-Konferenz in Wien, September 1936”, 1938),
- Dolina Żabich Stawów Białczańskich, morfologia glacjalna, w: „Wiadomości Geograficzne” 1937,
- Problem „suchych” wód, dolin, kotłów, żlebów, przełęczy i wierchów w Tatrach, w: „Wiadomości Geograficzne” 1938.
Przypisy
- Jaster Jan: Polacy na szlakach świata (4). Gadomski Adam, w: „Poznaj świat” R. VII, nr 4 (77), 01.04.1959 r., s. 33.
- Sprawozdanie 1913 r., s. 130.
- M.P. z 1931 r. nr 296, poz. 391.
- a b StanisławS. Zieliński StanisławS., Mały słownik pionierów polskich kolonialnych i morskich: podróżnicy, odkrywcy, zdobywcy, badacze, eksploratorzy, emigranci - pamiętnikarze, działacze i pisarze migracyjni, Warszawa: Inst. Wyd. Ligi Morskiej i Kolonialnej, 1933 r., s. 115.
Pozostali ludzie w kategorii "Nauka i edukacja":
Józef Jagielski (nauczyciel) | Sebastian Krupka | Giza Frenkel | Andrzej Pułło | Michał Major | Mikołaj Mleczko z Wieliczki | Stanisław Fischer | Andrzej Kordecki | Stanisław Skoczylas | Jan Wojciech Zabłocki | Stefan Barbacki | Władysław Ptak | Teofil Katra | Lena Küchler-Silberman | Aleksandra Cieślikowa | Kazimierz SochaniewiczOceń: Adam Gadomski (geograf)