Jan Walewski (1860–1919)

---

Życiorys

Jan Walewski, pochodzący z rodu Walewskich herbu Kolumna, przyszedł na świat 19 kwietnia 1860 roku w Wieliczce. Jego ojcem był Hipolit, który do około 1871 roku pracował w C. K. Zarządzie Saliny w tym samym mieście, a później był szefem C. K. Zarządu Salinarnego w Bolechowie, aż do swojej śmierci w 1898 roku. Walewski był osobą wyznania rzymskokatolickiego, co miało znaczenie w kontekście jego późniejszego życia społecznego.

Wychowanie edukacyjne rozpoczął w kilku gimnazjach: pierwszym z nich było gimnazjum w Kołomyi, następnie uczęszczał do C. K. Gimnazjum w Stanisławowie, gdzie z powodzeniem zakończył V klasę w 1876 oraz VI w 1877 roku. W 1879 roku zdaje eksternistycznie egzamin dojrzałości w C. K. Gimnazjum św. Anny w Krakowie.

W kolejnych latach, od 1879 do 1883, studiował prawo na Wydziale Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego, gdzie uzyskał doktorat w 1884 roku. Przez pewien czas pracował jako praktykant prawa, a potem przez dwa lata był koncypientem adwokackim w Krakowie. W ciągu dziesięciu lat sprawował funkcję dzierżawcy majątków ziemskich.

W 1894 roku stał się właścicielem dóbr ziemskich w Nosowie, w powiecie podhajeckim, gdzie zamieszkał. 23 lipca 1898 roku zarejestrowano firmę „Fabryka Krochmalu i Syropu Kartoflanego dr. Walewski i spółka we Lwowie” (niem. Kartoffel-Stärke und Syrup-Fabrik dr. Walewski et Comp. in Lemberg), której był właścicielem. W tym okresie założył również fabrykę cukru kartoflanego, w celu przetwarzania ziemniaków na krochmal, co później przyczyniało się do produkcji cukierków przez spółkę Maurycego Brandstädtera i Babetty Singer we Lwowie. Od około 1897 roku angażował się w działalność C. K. Towarzystwa Gospodarskiego we Lwowie, a następnie w 1901 roku został członkiem oddziału brzeżańsko-podhajeckiego tego stowarzyszenia.

Pełnił także aktywną rolę w lokalnym społeczeństwie, będąc członkiem Rady c. k. powiatu podhajeckiego, gdzie współpracował w wydziale powiatowym. Od 1903 do 1905 roku pełnił funkcję jedynego członka Rady. Dodatkowo, od około 1898 do 1906 roku był detaksatorem w C. K. Galicyjskim Towarzystwie Kredytowym Ziemskim. Ubiegał się o koncesję na lokalną kolej Brzeżany-Podhajce.

Był zaangażowany w ruch Podolaków i startował w wyborach do austriackiej Rady Państwa w Wiedniu IX kadencji jako kandydat polski, gdzie w 1897 roku z sukcesem wygrał z ruskim przeciwnikiem. Działał jako deputowany do 1900 roku, a jego dalsza kariera polityczna w parlamencie napotkała na poważne trudności. W grudniu 1900 roku ubiegał się o reelekcję i po raz kolejny odniósł zwycięstwo, pełniąc mandat aż do 1905 roku.

Jednak w 1905 roku złożył mandat, poddany oskarżeniom, które stały się przedmiotem publicznej debaty oraz rozpraw sądowych. Jego reputacja została nadszarpnięta przez skandaliczne doniesienia o nadużyciach przy zakupach. Został zawieszony w 1904 roku w prawach członka Klubu Polskiego, a w 1905 roku ostatecznie wykluczony.

W trakcie swojego mandatu Walewski zainicjował postępowanie cywilne przeciwko przemysłowcowi Bernardowi Popperowi, które zakończyło się jego niekorzyścią. W 1905 roku doszło do procesu o zniesławienie, w wyniku którego nałożono na niego grzywnę.

Na początku września 1905 roku, po złożeniu mandatu, zaczęło się poszukiwanie jego następcy w parlamencie. Wyboru uzupełniającego dokonano we wrześniu, a nowym posłem został Hieronim Wierzchowski.

W okolicy 1910 roku, jako adwokat, Jan Walewski pracował w C. K. Sądzie Obwodowym w Sanoku, gdzie przeszedł szereg zawodowych przekształceń. W połowie 1911 roku przeniósł swoją kancelarię do kamienicy Towarzystwa Kredytowego „Beskid” . Na przełomie 1913 roku został wpisany do Izby Adwokatów w Przemyślu i aktywnie wspierał lokalne inicjatywy w Sanoku.

W czasie I wojny światowej ucierpiał finansowo podczas rosyjskiej okupacji Sanoka, która trwała do maja 1915 roku. Zmarł 11 października 1919 roku w Sanoku na gruźlicę, a jego ciało zostało pochowane na cmentarzu przy ulicy Rymanowskiej w Sanoku 13 października 1919 roku.

Żoną Jana Walewskiego była Franciszka z domu Lipkowska, z którą doczekał się kilku córek: Wandy, Janiny, Anny, Jadwigi, Józefy oraz Marii. Później wziął ślub z Zofią z domu Sielińską, z którą miał dzieci: Zofię Henrykę, Tadeusza, Irenę oraz Annę, która dalej kontynuowała edukację w Prywatnym Gimnazjum Żeńskim im. Emilii Plater w Sanoku.

Po jego śmierci, od końca 1919 roku, toczyła się sprawa spadkowa związana z testamentem Walewskiego, spisanym w 1915 roku w Zakopanem, gdzie kuratorem dla jego spadkobierców został ustanowiony adwokat dr Paweł Biedka.

---

Oceń: Jan Walewski (1860–1919)

---