Zbór ewangelicko-augsburski w Wieliczce

---

Historia

Pierwsze protestanckie kazanie w Wieliczce miało miejsce w 1556 roku. Wydarzenie to zostało zainicjowane przez Wawrzyńca Niezgodę, który pełnił rolę kaznodziei nadwornego Zygmunta II Augusta. W 1558 r. z inicjatywy żupnika Hieronima Bużeńskiego powstał filiał zboru krakowskiego, którym opiekował się Stanisław Wiśniowski – diakon z Krakowa. Rok 1560 to krok ku samodzielności, kiedy to w Wieliczce utworzono pełnoprawną parafię. Wiśniowski został jej duszpasterzem, co świadczy o rosnącym znaczeniu ewangelicyzmu w tym regionie.

Rok później, w 1562, ks. Stanisław Wiśniowski podpisał ewangelickie wyznanie wiary na Synodzie w Pińczowie, jednak w tym samym czasie uczestniczył także w synodach ariańskich. W 1563 roku oficjalnie poparł braci polskich, co przyczyniło się do zakończenia działalności ewangelickiego zboru w Wieliczce.

Rok 1781 przyniósł ze sobą patent tolerancyjny wydany przez cesarza Józefa II Habsburga, co zapoczątkowało proces kolonizacji józefińskiej, obejmujący także osadników ewangelickich. W 1784 roku powstała osada Lednica Niemiecka, zlokalizowana na przedmieściach Wieliczki, wzdłuż drogi do Gdowa, w miejscu Browaru w Lednicy Dolnej. Osada ta skupiała koloniści luterańskiego pochodzenia z Turyngii, którzy znajdowali zatrudnienie w kopalni soli.

Pod koniec XIX wieku Mierzączka zaczęła być postrzegana jako miejscowość zamieszkała przez niemieckich kolonistów. Czynności religijne były wówczas sprawowane przez duchownych z parafii ewangelickich w Podgórzu oraz Wiatowicach.

W 1833 roku zamknięto kościół ewangelicki w Podgórzu, co skomplikowało sytuację zboru w Lednicy. W pewnym momencie z parofii Nowy Gawłów, któremu podlegał filiał w Lednicy, pozostało jedynie 7 czynnych gospodarstw. Wprowadzono jedynie dwa nabożeństwa rocznie, a koszty szkoły ewangelickiej stały się zbyt dużym obciążeniem finansowym dla lokalnej społeczności.

W obliczu pewnych zaniedbań ze strony parafii gawłowskiej, w 1872 roku Lednica została przyłączona do parafii w Krakowie. W ante 1890 roku w Galicji, podczas spisu powszechnego, wszyscy ledniccy ewangelicy zadeklarowali posługiwanie się językiem polskim, co świadczy o procesie asymilacyjnym tej społeczności.

W 1900 roku 98 ewangelików w Lednicy Niemieckiej także używało języka polskiego jako codziennego. W 1904 roku otwarto nowy budynek szkoły, jednak z powodu problemów finansowych placówka została zamknięta w 1907 roku, a zajęcia religijne prowadził dojeżdżający ksiądz.

Szkoła przekształciła się w instytucję publiczną w 1910 roku, jednak z chwilą wybuchu I światowej, dojazdy księdza do Lednicy stały się niemożliwe. Według Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z 1921 roku, Lednicę Niemiecką zamieszkiwało 115 ewangelików. Po odzyskaniu niepodległości, filia z parafią macierzystą w Krakowie, w 1922 roku, stała się integralną częścią Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w RP.

Podział krakowskiej parafii w 1923 roku na zbor polski i niemiecki, zmienił strukturę wspólnoty lednickiej. Zbór lednicki liczył około 100 członków i utrzymywał kontakt z innymi ewangelickimi parafiami w Małopolsce oraz w Nowym Sączu, Jarosławiu i Lwowie, a dr Konrad Uhl był aktywnym uczestnikiem tej współpracy.

Okres okupacji niemieckiej w latach II wojny światowej przyniósł wiele niepokojów dla członków zboru, którzy zostali zmuszeni do podpisania Volkslisty. W wyniku braku zgody z ich strony, 11 listopada 1940 roku powstała komisja okupacyjna mająca na celu wymuszenie na ledniczan deklaracji narodowości niemieckiej. Protestując, odmówili posługiwania się językiem niemieckim i wysłali delegację do sekretarza Hansa Franka, która wyraziła ich polskość, co skutkowało zaprzestaniem wywierania presji.

Pomimo determinacji ledniczan w obliczu okupacji, po wojnie doświadczali prześladowań ze strony katolickich współmieszkańców. Izolacja ta trwała aż do nawiązania partnerskich relacji z katolicką parafią św. Klemensa w latach 90. XX wieku.

Współczesność

Nabożeństwa w filiale w Wieliczce odbywają się w kaplicy ewangelickiej przy ul. Gdowskiej 41. Uroczystości te mają miejsce w każdą niedzielę oraz w święta. Ponadto, w szczególnych okresach, takich jak adwent oraz czas pasyjny, organizowane są także nabożeństwa co tydzień.

---

Oceń: Zbór ewangelicko-augsburski w Wieliczce

---