UWAGA! Dołącz do nowej grupy Wieliczka - Ogłoszenia | Sprzedam | Kupię | Zamienię | Praca

Serafa

Rzeki i kanały wodne

Serafa to malownicza rzeka, przepływająca przez województwo małopolskie, która stanowi prawy dopływ Wisły. Długość rzeki wynosi 12,7 km, a jej zlewnia rozciąga się na przestrzeni 74,9 km². Źródło Serafy znajduje się w okolicach stawu w Parku Mickiewicza w Wieliczce, skąd wkrótce przyjmuje wody dopływające z lewego brzegu, tj. Grabówki, ciągnąc dalej w kierunku Krakowa. W obszarze autostrady A4, tuż przy ulicy Nad Serafą, rzeka przyjmuje kolejny lewy dopływ – Malinówkę, która rozpoczyna swój bieg w Baryczy.

Serafa kontynuuje swój bieg, zbierając wody z licznych niewielkich dopływów, w tym z rejonów Kosocic, Rajska, Rżąki oraz Soboniowic. Przed ujściem do Wisły, Serafa przyjmuje także lewy dopływ Drwinę, a następnie Zabawkę, docierając w końcu do Brzegów, gdzie za stopniem wodnym Przewóz wpada wody majestatycznej Wisły.

W kontekście gospodarki wodnej, rzeka Serafa została zidentyfikowana jako jednolita część wód, znakowana kodem PLRW2000262137749. W obowiązującej w latach 2004-2021 typologii, zaliczono ją do typów rzek w dolinie wielkiej rzeki nizinnej (typ 26).

Na dnie rzeki, szczególnie w rejonie jej ujścia, można zaobserwować różnorodne osady, w tym piaszczyste, muliste oraz kamieniste. W świecie makrofitów przeważają rdestnice, a wśród innych gatunków znajdują się moczarka kanadyjska oraz rzęsa drobna. W ostatniej dekadzie Serafa zyskała również na znaczeniu przyrodniczym – w 2009 roku stwierdzono tu pierwsze w Polsce stanowisko moczarki argentyńskiej, które zostało potwierdzone w kolejnych latach.

Przeprowadzone badania monitoringowe z 2003 roku wskazują, że rzeka kwalifikuje się jako pozaklasowa pod względem zanieczyszczenia zarówno fizykochemicznego, jak i bakteriologicznego. Z kolei w 2017 roku jej potencjał ekologiczny został oceniony jako zły, a główną przyczyną były wyniki badań makrozoobentosu, podczas gdy stan makrofitów został określony jako umiarkowany. Normy dobrego stanu ekologicznego zostały przekroczone w zakresie parametrów fizykochemicznych, takich jak wszystkie formy azotu, BZT5 oraz przewodność elektrolityczna.

Problemy zanieczyszczenia Serafy są częściowo związane z Malinówką, która przepływa w bliskim sąsiedztwie wysypiska śmieci w Baryczy. Dodatkowo, Drwina transportuje również wody z oczyszczalni ścieków komunalnych w Krakowie, co dodatkowo wpływa na stan ekologiczny rzeki.

Nazwa

W kontekście rzeki można zauważyć, że istnieje alternatywna nazwa używana dla rzeki, mianowicie Srawa. Pochodzenie tej nazwy budzi zainteresowanie, co zainspirowało do sformułowania dwóch głównych hipotez na ten temat.

Jedna z teorii przedstawiona przez Rozwadowskiego sugeruje, że miano Srawa „wywodzi się od tego samego korzenia co wynikająca z srać; w Wieliczce, w obliczu historycznych kopalni, Srawa od wieków stanowiła w rzeczywistości jedynie ściek, kanał”. Z biegiem lat doszło do eufemizacji tej nazwy, przez co pierwotnie nieco nieprzyjemna Srawa przekształciła się (zwłaszcza w dokumentach oficjalnych) w Serafę. Językoznawcy przywołują podobne fenomeny językowe występujące w innych regionach Polski, gdzie pierwotne Srawa miały ewoluować w Strawy, Sawy, a także gdzie rzeczka o nazwie Sracz miała stać się Seraczem.

Druga hipoteza sugeruje, iż nazwa Serafa ma swoje źródła w nazwie szybu w Wieliczce, znanym jako Seraf, z którego to wody były kierowane do rzeczki, która otrzymała miano Serafy. Wskazuje na to fakt, że najstarsze odnotowane formy tej nazwy, sięgające 1753 roku, potwierdzają tę teorię. Analizując zmiany w nazwie można zauważyć ich ewolucję z „Serafa” (1768), przez „Serawa” (1802), aż do „Srawa” (1847):

  • 1470 – 1480: Wyelyczka (Liber beneficiorum dioecesis Cracoviensis, Długosz),
  • 1763: Rzeka Serafa, Serapha,
  • 1768: Rzeka Serafy (mapa Friedhubera),
  • 1783: Bierzanowska Rzeka (tzw. Mapy Miega),
  • 1785: Szirawa (mapie Nicolaschy’ego),
  • 1802: Serawa („Opisanie granic państwa kokotowskiego…”, AN w Krakowie, 29/645/186),
  • 1839: rzeka Pasternik (Liber Memoralibium, ks. Osuchowski),
  • 1842: Seravabach, Srawa (np. „Geschichte der Wieliczkaer Salinen”),
  • 1843: Serawa („Krótki opis historyczny, geologiczny i górniczy Wieliczki” Zejszner),
  • 1847: Srawa (Kataster galicyjski, dominium Bieżanów),
  • 1875: Srawa (czasopismo Rolnik, opis majątku Śledziejowice, tom XVII).

Przypisy

  1. Tomasz T. Pieprzyca, Serafa czy Srawa – wyjaśnienie zagadki. [online], Węgrzce Wielkie - historia, przyroda, ludzie.
  2. A b Ocena stanu jednolitych części wód rzek i zbiorników zaporowych w roku 2017-2018 [xlsx], Główny Inspektorat Ochrony Środowiska, 2019 r.
  3. Rafał R. Krawczyk, Maciej M. Gąbka, Egeria densa (Hydrocharitaceae) – nowy gatunek antropofita we florze Polski, „Fragmenta Floristica et Geobotanica Polonica”, 26 (1), 2019, s. 41-48, DOI: 10.35535/ffgp-2019-0004.
  4. Urszula U. Bijak, Nazwy wodne dorzecza Wisły: potamonimy odapelatywne, Instytut Języka Polskiego, 2013, ISBN 978-83-62275-67-0.
  5. Jan Michał J.M. Rozwadowski, Studia nad nazwami wód słowiańskich, 1948, OCLC 503914380 [dostęp 03.04.2020 r.]
  6. Jadwiga J. Duda, 145 spotkanie z cyklu "Wieliczka - Wieliczanie" z serii "Zabytki Wieliczki" (24) pt.: "Dom Śląski Plebiscytowy im. Gabriela Narutowicza i jego mieszkańcy", 2006, ISSN 1730-2900.
  7. Zbigniew Z. Babik, Najstarsza warstwa nazewnicza na ziemiach polskich: w granicach wczesnośredniowiecznej słowiańszczyzny, Tow. Autorów i Wydawców Prac Naukowych "Universitas", 2001, ISBN 83-7052-597-0.
  8. Marta M. Wójcik-Luksa, Liber memorabilium, czyli, Księga osobliwości albo zbiór zdarzeń lub rzeczy w Parafii Bieżanowskiej, Kraków: "Scriptum", 2000, ISBN 83-913289-5-3.
  9. Ludwik L. ZEJSZNER, Krótki opis historyczny, geologiczny i górniczy Wieliczki ... Z dwiema tablicami., 1843, OCLC 504335934.
  10. Ludwig. (Oprac.) L. Hrdina, Geschichte der Wieliczkaer Saline, 1842.
  11. Bierzanów [Bieżanów] mit der Ortschaft Kaim in Galizien Bochnier -Kreis Bezirk Bierzanów, Archiwum Narodowe w Krakowie, Zespół Kataster Galicyjski, sygn. 915, 1847.
  12. Opis gospodarstwa w dobrach Śledziejowice w pow. Wielickim, własności Erazma Niedzielskiego, „Rolnik”, 1875.
  13. Mapa Friedhubera, 1768, W Muzeum Żup Krakowskich.
  14. Mapa Nicolaschy’ego, 1785, W Muzeum Żup Krakowskich.
  15. Opisanie granic państwa kokotowskiego..., Archiwum Narodowe w Krakowie, sygn. 29/645/186, 1802.
  16. Galicja na józefińskiej mapie topograficznej 1779-1783 = Die Josephinische Landesaufnahme von Galizien 1779-1783. Noga, Zdzisław, Dybaś, Bogusław, Bukowski, Waldemar, Budzyński, Zdzisław, Instytut Historii (Polska Akademia Nauk), Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie.
  17. Hydronimy cz. 1, s. 322.
  18. Hydronimy cz. 1, s. 58.
  19. Hydronimy cz. 1, s. 156.

Oceń: Serafa

★★★★★
Średnia ocena:4.67 Liczba ocen:18